Ruhsal Krizlerde Psikoterapi

Kriz, bir olayın ya da durumun kişinin mevcut başa çıkma kaynaklarını aşan katlanılması zor olan bir güçlük olarak algılanması ya da yaşanmasıdır.

Ruhsal kriz yaşayan bir insanda aşağıdaki beş ölçüt bulunur.

• Kişi olayı kendisi için anlamlı, önemli ve tehdit edici algılar.
• Kişi olay ya da olayların etkisini klasik savunma yöntemleriyle değiştirip, hafifletemez.
• Artan korku, gerginlik ve karmaşa yaşanır.
• Kişi yüksek bir öznel rahatsızlık gösterir.
• Psikolojik denge hızla bozulur.

Krize müdahalede üç farklı psikoterapi yaklaşımı modellenmiştir.

• Denge veya intrapsişik model: Burada öncelik kriz yaşayan kişinin içsel başa çıkma mekanizmalarını ve krizin bireyin denge durumunu ne düzeyde kaybettiğini belirlemektir. Danışan hızla kriz öncesi denge haline getirilmeye çalışılır. Birçok terapist kişi kontrolden çıkmış, zihni karışmış ve uygun seçimler yapamaz haldeyken erken müdahalenin en iyi sonucu verdiğine inanır.
• Bilişsel model: Birçok insan krizin aşırı gerginlik ve psikolojik dengesizlik arz eden özelliğine birkaç haftadan fazla dayanamaz. Kriz bir insanın yaşamındaki olayların hatalı şekilde algılanması biçiminde kavramsallaştırılmıştır. Krizin üç boyutu hızlandırıcı olay, bireyin bu olayı öznel rahatsızlığa dönüşecek şekilde algılaması ve genel başa çıkma yöntemlerinin bireyin algısına karşı başarısız olmasıdır.
• Psikososyal değişim modeli: Şahsın kişiliği, çevresi ve davranışlarının problem davranışa yatkınlık kazandırdığını savunan bu modele göre kişi önceki kriz deneyimlerinden bir şey öğrenmemekte, yeni krizler bireyin kişisel algısını geçerli kılmaktadır.

Ağır psikolojik krizlerde kendine ya da başkalarına zarar verme görülebileceği gibi duygusal acı, vicdan azabı ve depresyon en sık görülen rahatsızlıklardır.

Ruhsal krizlerde krize müdahale edecek psikiyatrist/psikoterapist önem arz eder. Danışanın başlıca endişesi krizin düşürdüğü güvenlik düzeyini yeniden yakalamaktır. Psikoterapist danışana bu kişisel güvenliği yeniden kazandırma yollarını bulma konusunda yardımcı olacaktır. Önce danışanın dengesine yönelik mevcut tehdit ya da engelin saptanması ve bunu etkisizleştirmeye veya kontrol altına almaya yardımcı olacak koşulların tespit edilmesi gerekir. Danışanla empatik ilişki kurabilen terapist en büyük adımı atmış olacaktır.

Kriz psikoterapisinde ikinci aşama problemin tanımlanmasıdır. Danışanın güçlü ve zayıf yönlerinin tespiti yanında krize neden olan koşulların araştırılması bu aşamada ele alınacaktır. Bu arada danışana doğru düşünmesi konusunda yardımcı olunur.

Krizin çözümünde psikoterapinin üçüncü basamağı destek sağlama ve alternatiflerin belirlenmesidir. Savunmasızlık hissi krizdeki danışanın temel özelliğidir. Şartların kontrolden çıktığına inanan hasta bu koşullar üzerinde yeniden dengeyi sağlayacağına yönelik şüphe içindedir. Eski yetersizlik ya da başarısızlık duygularının canlanması sorunu büyütecektir. Krizde kendini yalnız hissetmemesi için danışana verilecek duygusal ve durumsal destek psikoterapinin önemli amaçlarındandır.

Psikoterapinin son aşamasında ise danışana değişim konusunda yardım edilir. Terapist aktif bir rol alarak danışanın başarısız olmuş kendi başa çıkma mekanizmalarını değiştirmeye, alternatif geçerli yolları bulmaya odaklanacaktır.

Psikolojik krizlerde psikoterapiyi planlarken dikkate alınması gereken ölçütler danışanın yaşı, krizin şiddeti, danışanın başa çıkma düzeyi ve dış kaynakların kullanılabilirliğidir. Çocuk ve ergenlerin ruhsal krizlerinde başta ebeveynlerin başta olmak üzere öğretmenlerin ve diğer yetişkinlerin desteği tedavide çok önemlidir.

Ruhsal krizlerde çözüm bazen tek seansta gerçekleşebileceği gibi, krizin kendisi kadar da uzun olabilmektedir.

Doğal afetler, şiddete uğrama, cinsel istismara uğrama, ölüm, boşanma, taşınma, iş değiştirme, işsiz kalma, askerlik, kronik hastalık, ergenlik, yaşlanma en sık karşılaşılan, yoğun ruhsal krizlere sebep olan faktörlerdir. Kriz derinleşmeden psikiyatrist/psikoterapist desteği almak sorunu kısa sürede çözüme kavuşturabilir.

Antalya Psikiyatri ve Psikoterapi Merkezi olarak psikolojik sorunlarınızda psikiyatrist, psikoterapist, psikolog, aile danışmanı kadromuzla yanınızdayız.

Psikiyatrist ve Psikoterapist Doktor Emine Filiz Uluhan.