Çocuklarda Davranım Bozukluğu

Çocuk ve ergenlerdeki yıkıcı davranışlar çocuk ve ergen psikiyatrisinin temel konularından olup davranış bozuklukları adı altında incelenir.

Başkalarının temel haklarının ve yaşa uygun toplumsal kuralların sürekli ve tekrarlayıcı biçimde ihlal edilmesi davranım bozukluğu (davranış bozukluğu) olarak tanımlanır.

Bu çocuklarda insan ve hayvanlara karşı saldırgan ve zarar verici davranışlar, güvenliği tehdit edici eylemler, hırsızlık ve ciddi kurallar ihlalleri görülür. Yalancılık da bir yıkıcı davranış özelliğidir. Mala ve eşyaya zarar verme sıktır.

Davranım bozukluğu erkeklerde kızlara oranla 2-3 kat daha fazla görülür. Genel nüfusun %5’ i davranım bozukluğu kriterlerini karşılar. Çocukluktan ergenliğe geçişte görülme sıklığı biraz daha artmaktadır.

Düşük sosyoekonomik sınıfa dahil, özellikle de parçalanmış ve bozuk işleyişe sahip ailelerde yetişen çocuklarda davranım bozukluğu daha sık görülmektedir. Genetik mirasın rolü yadsınamaz. Özellikle babasında antisosyal kişilik bozukluğu olan çocuklarda risk oldukça fazladır.

Düşük okul başarısı, davranım bozukluğu ile paralel gitmektedir. Burada karşılıklı bir ilişki söz konusudur. Özellikle sözel yeteneği zayıf çocuklarda bu daha net gözlenir.

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu bulguları da davranım bozukluğu ve antisosyal davranışların devamı ve başlangıç dönemleriyle ilişkilendirilebilir. Aşırı tepkisel mizaç özellikleri, yıkıcı davranışlarda tetikleyicidir.

Katı disiplin, aile içi şiddet, fiziksel ya da cinsel taciz ve kötü muameleye uğrayan çocuklar davranım bozukluğu geliştirme açısından daha fazla risk altındadır. Alkol ya da madde bağımlısı ebeveynlerin çocukları, tutarsız disiplin, çocuğun aşırı kısıtlanması, ihmal ve ilgi eksikliği ciddi risk faktörleridir.

Psikiyatrik araştırmalar dişi cinsiyeti, yüksek IQ oranını, sakin mizaç özelliklerini koruyucu faktörler olarak göstermektedir. En az bir ebeveyn ya da yetişkinle olumlu bir ilişkiye sahip olmak davranım bozukluğu riskini azaltabilmektedir.

Davranım bozukluğu, belirtilerin 10 yaşından önce ve sonra başlamasına göre çocuklukta başlayan ve ergenlikte başlayan olmak üzere 2 alt tipe ayrılır. Çocuklukta başlayan alt tip erkeklerde daha sıktır ve daha kalıcı olma eğilimindedir.

Davranım bozukluğu(davranış bozukluğu) tanı ölçütlerini şöyle özetleyebiliriz.

• Kabadayılık, başkalarını korkutma, gözdağı verme.
• Kavga başlatma eğilimi.
• Taş, cam, sopa, bıçak gibi aletlerle başkalarını yaralayabilecek tarzda davranma.
• Gerek insanlara, gerekse hayvanlara acımasızca davranabilme.
• Alıp kaçma, tehdit vs. ile çalma eylemi.
• Birisini cinsel aktiviteye zorlama.
• Eşyaya zarar verme amacıyla kasıtlı yangın çıkarma.
• Başkasının malına mülküne yangın harici herhangi bir biçimde zarar verme.
• Başkasına ait bina, araç gibi özel mülke zorla girme.
• Çıkar elde etmek ya da yükümlülüklerinden kurtulmak için yalan söyleme.
• Değerli bir şeyi çalma, sahtekarlık.
• 13 yaşından önce aile rızası olmaksızın geceyi dışarıda geçirme.
• Evden kaçma.
• Sık sık okuldan kaçma.

DEHB olan çocuklar rahatsız edici ve dürtüsel davranışlar sergilese de, toplumsal değerleri ve kuralları çiğnemediklerinden dolayı davranım bozukluğu tanısı almazlar. Bu karşıt olma karşı gelme bozukluğunda da böyledir.

Davranım bozukluğu sıklıkla ergenlik döneminde başlar. 16 yaşından sonra başlaması çok nadirdir. Az da olsa 5-6 yaşında başlayan vakalar psikiyatri literatüründe mevcuttur. Erken başlangıçlı vakalarda erişkinlikte antisosyal kişilik bozukluğu ve alkol madde kullanım bozukluğu görülme riski yüksektir.

Davranım bozukluğu tedavisi oldukça zor bir süreçtir. Tedavide çocuk veya ergenle birlikte aile, okul ve toplum da ele alınmak durumundadır.

Bilişsel davranışçı terapi ile çocuğun iletişim yetileri, sorun çözme yetileri, dürtü ve öfke kontrolü sağlanmaya çalışılır.

Çocuğun davranışlarıyla baş etmeyi öğrenmek için anne baba eğitimi şarttır.

Davranış bozukluğunda özgül bir psikofarmakolojik tedavi bulunmamakla birlikte, belirtilere ve eşlik eden psikiyatrik bozukluğa yönelik nöroleptik, antidepresan, merkezi sinir sistemi uyarıcıları, duygudurum dengeleyicileri ilaç olarak kullanılabilmektedir.

Çocuğunuzun davranış bozuklukları için Antalya psikiyatri ve psikoterapi merkezinin psikiyatrist ve psikolog ekibinden destek alabilirsiniz.

Psikiyatri Antalya,Antalya Psikiyatri Merkezi,Muratpaşa/Antalya.

Psikiyatrist Emine Filiz Uluhan.