Uyum Bozuklukları

Stresin sebep olduğu psikiyatrik bir rahatsızlık olan uyum bozukluğu, herhangi bir stres etkenine tepki olarak 3 ay içinde gelişen duygusal ve davranışsal tepkiler olarak tarif edilir.

Duygusal bir ilişkinin sonlanması, taşınma, iş ve okul değişikliği, şehir değiştirme, askerlik, evlilik, boşanma, ağır bir hastalık, kaza geçirme, ameliyat olma, deprem ya da sel baskını benzeri doğal bir felakete uğrama gibi farklı durumlar uyum bozukluğuna yol açacak stres etkeni olabilir.

Psikiyatrik açıdan uyum bozukluğu tanısı koymak için belirtilerin yas süreci ile bağlantılı olmaması gerekir. Hastalık çoğu kez stres etkenleri ya da strese bağlı sonuçlar ortadan kalktıktan sonra 6 ay içinde sonlanır. 6 ayı aşan durumlarda kronik uyum bozukluğu söz konusudur.

Uyum bozukluğu etyolojisinde stres ana etkendir, ancak her stres yaşayan bu psikiyatrik rahatsızlığa uğramamaktır. Burada stresin akut ya da kronik olmasının yanı sıra kişinin stresi nasıl algıladığı, bireyin benlik gücü, kişiye verilen destek, kişinin stres etkenine yüklediği gizli ya da açık anlamlar hastalık gelişiminde önemli pay sahibidir.

Uyum bozukluğu geliştiren bireyler sıklıkla depresif duygu durumuna sahip ve benlik saygıları düşük kişilerdir. Bu kişilerde intihara yatkınlık ve alkol kullanma problemleri de sıktır. Kültürel yapı da uyum bozukluğunda önemlidir. Stres kaynağına o toplumda yüklenen anlam ve uygulanan baskı, süreci baltalayan ciddi nedenlerdir.

Psikiyatrik anlamda uyum bozukluğu diyebilmek için ortaya çıkan duygusal ve davranışsal tepkiler mesleki, ailevi, sosyal ve akademik işlevsellikte bozulmalara neden olmalıdır.

Uyum bozukluğunda altı alt tip tanımlanmıştır.

1)Bazı vakalar ağlama, ümitsizlik, karamsarlık gibi depresif duygu durum ile seyreder, ancak bu hiçbir zaman majör depresyon kadar ağır olmaz.

2)Bazı vakalarda ise sinirlilik, gerginlik, endişe gibi anksiyete belirtileri hakimdir.

3)Üçüncü grup uyum bozukluğu vakaları ise anksiyete ve depresif duygu durum ile birliktedir.

4)Diğer grupta ise antisosyal davranışlar, diğer insanların haklarını çiğneme, yasalara itaatsizlik, trafik kurallarını hiçe sayma, kavgacılık gibi toplumsal kuralları hiçe saymanın baş rolde olduğu davranım bozuklukları hakimdir.

5)Beşinci uyum bozukluğu alt tipinde ise depresyon, anksiyete ve davranım bozukluğu birlikte bulunur.

6)Son grupta ise psikosomatik yakınmalar (baş ağrısı, nefes darlığı, göğüs ağrısı gibi) ön planda olup, sosyal geri çekilme, iş ya da okul hayatında işlevsellikte gerilemeler görülür.

Uyum bozuklukları en ağır ergenlik döneminde seyreder. Uygun tedavi ve gerek psikolojik gerekse sosyal destek alamayan ergenlerin büyük kısmında 5 yıl içinde majör bir psikiyatrik bozukluk ortaya çıkar.

Psikiyatrik rahatsızlıklardan travma sonrası stres bozukluğu, kişilik bozuklukları, akut stres bozukluğu ve majör depresyon uyum bozuklukları ile karışabilir. Yas tanısı da, uyum bozukluğu tanısında ayrılması gereken bir psikiyatrik rahatsızlıktır.

Uyum bozukluğu tedavisinde ilaç tedavisi ve psikoterapi kullanılır. Antidepresanlar ve anksiyolitik ilaçlar ile depresyon ve anksiyete belirtileri giderilebilir.

Uyum bozukluğu tedavisinde ana unsur ise stres etkenini azaltma, ortadan kaldırma, bu mümkün olmuyorsa uyum arttırmaya yönelik psikoterapilerdir. Psikiyatrist ve psikoterapist stresörün hasta için anlamını mutlaka ortaya çıkarmalıdır.

Uyum bozukluğu tedavisinde bilişsel-davranışçı yaklaşımlar hastanın stres etkenlerinin farkındalığına varmasında ve uyum sağlama becerilerini kazanmasına oldukça yararlıdır.

Grup terapileri de benzer sorunları bulunanları bir araya getirerek ortak çözüm yolları geliştirmede uyum bozukluğu tedavisinde etkili bir psikoterapi yöntemi olarak kullanılabilir.

Özellikle davranım bozukluğu ile giden uyum bozukluğu vakalarında aile terapileri de tedavide oldukça etkindir.

Antalya Psikiyatri, Antalya Psikiyatri Merkezi.

Muratpaşa/Antalya.