Çocuklarda Motivasyon

Bu yazımızda çocuğun motivasyonu nasıl arttırılır, çocuklarda ders çalışma motivasyonu nasıl arttırılır, bir öğrenci nasıl motive edilir, öğrencilerin içsel motivasyonu nasıl beslenir gibi sorulara yanıt vereceğiz.

Bir çocuk dünyaya geldiği andan itibaren çevresini keşfetmeye, tanımaya ve anlamlandırmaya çalışır. Bu keşif, çocuğun içsel motivasyonuyla gerçekleşir. Çocuğun amacına yönelik davranışını başlatmasına ve devam ettirmesine yön veren bu psikolojik olguya motivasyon denir.

Motivasyon temelde istekleri, arzuları ve ihtiyaçları karşılayan davranışa yön veren içsel ve dışsal etkenlerle desteklenen bir bütündür. Kişiyi harekete geçiren güçtür. Her davranışın temelinde ihtiyaç vardır ve bu ihtiyaçlar kişinin harekete geçmesini sağlar. Motivasyon kişiye özel bir durumdur ve bireyin kendisini tanıması ve yeterlilik alanlarının farkında olarak ilerlemesi motivasyon gelişimi için gereklidir. Her birey ilgi duyduğu konuları daha kısa sürede öğrenerek kendini motive eder ve bu durum başarı düzeyini de olumlu şekilde etkiler.Öğrenmede motivasyonu etkileyen faktörleri anlamak, bireyin kendini motive edebilmesi ve derslere olan ilginin devam ettirilmesi büyük önem taşır.

Özellikle bireysel farklılıklar ve ihtiyaçlar kişinin motivasyon kaynağıdır. Biyolojik, psikolojik ve sosyal gereksinimlerini karşılayan etkenler,bireyin motivasyon gücünün artmasına yardımcı olur. Her birey sorumlulukları doğrultusunda eşit bir şekilde motive edilseler bile motivasyon kaynağı değişik olabilir. Göreceli bir kavramdır. Bu nedenle her birey farklı durumlarda ve farklı şekilde kendini motive eder. Motivasyonun yüksek olduğu durumlarda algılama da yüksektir. Aynı zamanda performans da motivasyonun yüksek olmasıyla doğru orantılıdır. Örneğin; öğrencinin derse karşı motivasyonu arttıkça hem algılaması hem de performansı artmaya başlar.

Çevresel faktörler özellikle toplumun ve ailenin beklentisi, uygulanan eğitim sistemi ya da ödül-ceza sistemi de motivasyon düzeyini etkilemektedir.

Ayrıca motivasyon hem öğrencilik sürecinde hem de profesyonel hayatta çok büyük önem taşır. İki temel gruba ayırarak içsel ve dışsal motivasyon şeklinde inceleyebiliriz. Her iki motivasyon kaynağı da birey için önemlidir. Sürekliliği ve kalıcı olarak bu motivasyonun devam edebilmesi için içsel motivasyon gereklidir.

1. İçsel Motivasyon :Öz motivasyon olarak da tanımlanan içsel motivasyon kişinin kendi gücünün farkına varmasıyla başlar. Kendisinden kaynaklanan ihtiyaçlardan doğan bir motivasyon çeşididir. Bireyin içinden gelen ilgi ve merakı doğrultusunda başarılı olmak,bir gruba ait olmak gibi kendi kendimizi iyi hissetmemiz açısından gereklidir.

İçsel motivasyonu destekleyici durumlar :

• Kişinin istekli olması.
• Kendine ve yapabileceklerine inanması.
• İçgörü geliştirmesi.
• Kendini değerli algılaması.
• Güvenle kendini kabul edebilmesi.
• Cesaretlendirici görev ve sorumluluklar alması.
• Sosyal destekleyiciler.

2. Dışsal Motivasyon: Verilen bir sorumluluğun ya da bir görevin tamamlanabilmesi için başka biri tarafından ödülle oluşturulan motivasyon kaynağıdır. Dışsal uyarıcılara bağlı bir motivasyon türüdür.Ödül,ceza,sevilmek,takdir edilmek,baskı ya da rica dışsal motivasyonu oluşturan etmenlerdir.

Dışsal motivasyonu destekleyici durumlar:

• Ödül.
• Sertifika.
• Kupa, madalya.
• Rekabet.
• Öğretmen, ebeveyn, arkadaş baskısı.

Dışsal motivasyonun oluşmasında olumsuz etkenler ise aşağılama, sözel olarak rencide etmek, incitmek, alay etmek, saldırmak zorlamak gibi faktörlerdir. Bireyde istek uyandırmadan zorla yada baskıyla yerine getirilen sorumluluklar işin yapılmasını sağlayabilir fakat kişiye bu durum mutsuzluk vermesinden dolayı kısa süreli motivasyon gerçekleşir.

Çocukta Motivasyon Nasıl Gelişir?

Çocukların motivasyon gelişim sürecinde anne-babanın davranışlarının ve tutumlarının yeri oldukça önemlidir. Özellikle çocuğun sorumluluk alması gereken durumlarda ebeveynlerinin davranışları etkin bir rol oynar. Ailenin çocuğa sorumluluk vermesi konusunda destekleyici bir tutum sergilemesi motivasyon gelişimini olumlu yönde etkiler. Ancak anne-babaya bağımlı gelişen çocuklarda düşük motivasyon gözlenmesinin sebebi ise ailenin, çocuğa kendi karar mekanizmasını geliştirmesine izin vermemesi, sorumluluk almasını engellemeleri ve sürekli çocuğun davranışlarına yön vermelerinden kaynaklanır.

Motivasyon Kazandırmada Aileler Nasıl Destekleyici Tutum ve Davranışlarda Bulunabilir?

• Çocuğa küçük yaşlardan itibaren alabileceği sorumluluklar vermek ve onlara kendi kararlarını destekleyici bir tutum sergilemek hem özgüveni hem de motivasyon kaynaklarının gelişimi açısından oldukça yararlıdır.
• Ailenin çocuğa güven duyarak, çocukla olumlu ve saygılı bir ilişki geliştirmesi gereklidir.
• Çocuğun olumlu düşünce geliştirmesini desteklemek, hayatta karşılaştığı problemler karşısında çözüm odaklı ilerlemesine yardımcı olmak ve sorunları çözebileceğine inanması konusunda ailenin destekleyici tutumları önemlidir.
• Çocuğun kendisini keşfetmesine yardımcı olabilmek özellikle güçlü ve zayıf yönlerini fark edebilmesini desteklemek de motivasyonun temellerini oluşturmaktadır.
• Çocuğun ihtiyaçlarını fark etmesi ve kendini olduğu gibi kabul etmesi, kendini sevmesine yardımcı olmak önemlidir.
• Çocuğun kendine ulaşabilir hedefler koyması desteklenmelidir.
• Çocuğun hayatı boyunca yapması gereken ve yapmak istediği şeyler arasında sağlıklı bir denge kurabilmesi ebeveynler tarafından desteklenmelidir.

Çocukların Motivasyonunu Arttırmak İçin Öneriler:

1. Verilen sorumluluklar karşısında gösterilen çabanın küçük ödüllerle teşvik edilmesi motivasyonu arttırmaya yardımcı olur. Özellikle maddi bir ödül yerine çabasını fark etmekle ilgili verilen ödüller olmasına özen gösterin.
2. Yaptığı çalışmaları buzdolabına, odasına ya da eviniz içerisinde belirlediğiniz alanlara asmak iyi bir motivasyon kaynağı olur.
3. “Harikasın”, “Aferin” ya da “Çok güzel” gibi kelimelerle takdir etmek yerine davranışını ya da başarılan şeylerin ifade edilmesi motivasyon artırmak için önemlidir.
4. İyi bir olumlu geri bildirim vermek motivasyonu olumlu yönde etkiler. Örnek: “Bunu nasıl başardığını anlatır mısın?” “Bunu başardığın için mutlu olduğunu görüyorum.” Gibi cümlelerle destek verilir.

Özetle; motivasyon süreci ailenin tutumuyla beraber bebeklikten itibaren başlar ve eğitim öğretim hayatında şekillenmeye devam eder. Çocuklarda motivasyonun gelişiminde anne-babanın davranışlarının önemi büyük rol oynar. Motivasyon yolculuğunun ilk durağı aileyle başlar ardından eğitim-öğretim süreciyle birlikte okul hayatında devam eder. Bu süreçte ailenin ve okuldaki öğretmenlerin sorumlulukları çocuğun motivasyon gelişimine olumlu destek verebilmek ve çocuğun yeterliliklerini iyi bilmek önemlidir. Kendine güvenen, sorumluluk alabilen ve başarmak için çaba gösteren ve desteklenen çocuklar aynı zamanda kendini motive edebilen birey haline gelecektir. Böylece yetişkinlik yaşamında bu kişiler etkin bir birey olarak özgüveni yüksek, ne istediğini bilen, amaçları doğrultusunda hareket eden ve çaba gösteren motivasyonu yüksek bir birey olabilecektir.

Psikolog Funda Buharalı.