Bağımlı İlişkiler

İlişkiler kendinizi güvende hissedebildiğiniz, karşılıklı sevgi alışverişinin olduğu ve aidiyet duygunuzun oluştuğu ya da zaman zaman karşılıklı dengenin bozulduğu, güven duygusunun sarsıldığı, korku ve endişenin de hakim olduğu yerlerdir.

Sağlıklı ilişkiler kişiye kendini iyi hissettirir. Fakat bazı ilişkilerde ise karşılıklı dengenin bozulduğu, bir tarafın sürekli aldığı diğer tarafın verici olduğu durum söz konusudur. Özellikle ilişkilerde, diğerini üzmemek ya da kaybetmemek için kendi öz değerlerinizden vazgeçiyor, onsuz olmayı yok saymak gibi kabul ediyor ve yaşamınızı ona göre şekillendiriyorsanız burada ilişki bağımlılığından söz edebiliriz.

Bağımlılık, bir nesneye ya da bir kişiye ihtiyaç duymayla seyreden zararlı etkileri bilinmesine rağmen saplantılı bir biçimde devam eden psikolojik bozukluktur. Tıpkı alkol, madde ve kumar bağımlılığı gibi ilişkilerde yaşanan bağımlılık da ciddi sorun teşkil eder ve patolojik bir durumdur. Kişinin duygu ve davranışlarını kontrol etmek istemesine rağmen kontrol edememe halidir ve bu durum ilişkilerde yaşanan en büyük sorunların başında gelmektedir. Hem bağımlı kişiyi hem de bağımlılığa maruz kalan kişiyi mutsuz eden bir durumdur. İlişkideki bağımlılık, hayatta kalmak için diğerine adeta mecbur olduğunuzu hissettiren, herhangi bir ayrılık durumuna karşı kaçıngan davranışlar sergileten ve tamamen bağımlı olunan kişinin beklentilerini karşılamak üzere kurulan bir ilişki türüdür.

Bağımlı ilişkilerde kişi, kaybetmemek için mükemmel olmaya çalışır. Karşısındakinin her türlü beklentisini yerine getirmeyi hedefler ve partnerinin başkasına muhtaç olmamasını sağlar. “O benim her şeyim, o olmadan asla yapamam” diyen bir sevgiliyi düşünün, çocuğuna çok ilgili bir anne ya da aşırı fedakar bir dost. Aslında kulağa ne kadar da olumlu tanımlarmış gibi gelse de temelde yaşadığı ilişkiyi kontrol altında tutarak kaybetme korkusunun önüne geçmektedir. Bu tip ilişkilerde diğerlerinden izole bir yaşam biçimi vardır. Çiftin baş başa geçirdiği zamanlar daha fazla, çevreyle özellikle arkadaş ve aileyle iletişim azdır. Çiftlerin birbirlerine olan mecburiyetleri zamanla daha da artmaktadır. Bu nedenle çiftlerden birinin yaşadığı duygusal değişim diğer kişiyi direkt olarak etkiler. Bu derece iç içe bir yaşam şekli ilişkideki bağımlılığı da artırmaktadır. Kişi partnerini herkesten kıskanır, ilişkide olumsuz bir durum söz konusu olduğunda dünya başına yıkılmış gibi hisseder ve tepkileri normalden fazla olur. Kişinin kendini unutması, fazla tepkiler göstermesi, sürekli iletişim halinde olmak istemesi, karşısındakinin her alanına girmeye çalışması, aşırı kıskançlık hissetmesi, sosyal platformlarda karşı tarafı sürekli incelemesi ve sürekli onaylanma ihtiyacı hissetmesi ilişkide bağımlılık belirtileridir.

Öncelikle söz konusu ilişkilerdeki bağımlılıktan bahsederken “ bağlılık “ kavramına da değinmek gerekir. Bağlılık ve bağımlılık birbiriyle karıştırılan iki kavramdır. Sağlıklı bir ilişkide bağlılık durumunda; her konuda birlikte kararlar alınır. Eşitlik vardır. Derin bir duygusal bağ ve sevgi hakimdir. Partnerinin yanında olma isteği ve destek olma güdüsü vardır. Sağlıklı bir iletişim içinde çiftler arasında empati duygusu vardır. Herhangi bir problem olduğunda, çözüm odaklı yaklaşım sağlanır. İlişkide istekler ve sorunlar rahatlıkla dile getirilebilir. Çiftler zaman zaman kendi başına kalabilir ve partnerine alan tanımakta güçlük çekmez. İlişkiyi her koşulda sürdürebilmek için çaba gösterilir.

Bağımlılık durumunda ise; kişinin kendini partneriyle özdeşleştirdiği, sağlıksız boyutta bir bağlanma durumu vardır. Güven problemleri ,kıskaçlık, sosyal çevreden izole bir yaşam, partnerini sürekli kontrol etme çabası ve düşük özgüven gibi belirtiler vardır. Bağımlı olan kişi partnerine her konuda ihtiyaç duyar ve partnerinin her zaman yanında olmasını ister. Partnerinin sevgisini ve onayını almadığında eksik hisseder. Partneri başka bir duruma zaman ayırdığında kendini kötü hisseder. Kısacası hem duygusal hem de fiziksel olarak partnerine bağımlılık geliştirir. Tüm bağımlılıklarda olduğu gibi kişi olumsuz etkilendiğini bilmesine rağmen ilişkiden kopamaz. Yaşanan tüm anlaşmazlıklara ve sorunlara rağmen ilişkisini sürdürmeye çalışır. İlişkisini sonlandırmayı çok ister ama başaramaz. Bu nedenle kendini sıkışıp kalmış ve huzursuz hisseder. Bağımlı ilişkilerde öfke, sinirlilik, içe kapanma, kronik anksiyete ve özgüven kaybı gibi psikolojik sorunlar görülür.

İlişkideki bağımlılığı aşabilmek için; yaşadığınız ilişkiyi değerlendirmeniz önemlidir. “Sağlıklı bir ilişki midir yoksa size zarar veriyor mu ? “ bu ayrımı yapabilmek gerekir. Eğer bağımlı bir ilişkide olduğunuzu düşünüyorsanız, tıpkı diğer bağımlılıklarda olduğu gibi bu durumu kabul etmeniz önceliklidir. Bu süreçte psikoterapi desteği oldukça faydalı olacaktır.Size zarar veren bir ilişkiyi devam ettirmeniz ruh ve beden bütünlüğünüzü bozar ve yıpratır. Bu nedenle kendi ihtiyaçlarınızın farkına vararak, o ilişkiyi hayatınızın merkezine koymadan, kendinize öncelik verdiğiniz noktada sağlıklı iletişimler kurmaya başlarsınız.

Psikolog Funda Buharalı. Antalya Psikiyatri ve Psikoterapi Merkezi, Çift ve Aile Terapisi.