Ailede Stres
Stres, günlük hayatta karşılaşılan pek çok koşula bağlı olarak vücudun içsel ve dışsal uyaranlara verdiği doğal tepkidir. Aynı zamanda yaşamın bir parçasıdır. Aile stresi teorisi ise 1949 yılında sosyolog Reuben Hill tarafından geliştirilmiştir.
Aile dinamiklerinde meydan gelen değişiklere odaklanan bu teori, aile içi ve çevresel faktörlerden kaynaklanan problemlerin diğer aile bireyleri üzerindeki etkisini anlatmaktadır.
Her birey stresi farklı algılar ve herkesin yaşamını farklı şekilde etkiler. Yani bir kişi için aşırı stres tetikleyicisi olarak görülen bir durum, bir başkası için stres tetikleyicisi olmayabilir. Uzun süre strese maruz kalmak vücudun yıpranmasına neden olur. Bu durum kişinin kendisine ve çevresiyle olan ilişkilerine zarar verebilir. Yaşanan stres vücutta uyarılmalara neden olur. Bu uyaranlar karşısında vücut kendini korumaya alır. “Savaş ya da kaç” durumuna geçerek kendini savunur. Fiziksel ve zihinsel tepkiler üretir. Stresliyken kalp çarpıntısı artar, hızlı nefes alıp-verme gözlenir. Vücut sıcaklığında artış meydana gelir. Ellerde titreme görülebilir. Bazı kişilerde mide bulantısı, yanma, kabızlık, ishal gibi problemlere yol açabilir. Uyku problemi gelişebilir. Dalgınlık ve unutkanlık gözlenebilir. Stresli dönemlerde odaklanma problemleri oluşabilir. Sinirlilik, gerginlik hissi ve kaygılı bir ruh hali görülebilir.
Ailedeki çatışma stresin en önemli kaynaklarından biridir. Aile bireylerinden bir kişinin yaşadığı stres, diğerlerini de dolaylı olarak etkilemektedir. Nasıl ki vücudunuzdaki bir organınızın hasta olması tüm vücudunuzu etkiliyor ve işlev kaybına neden oluyorsa; aile bireylerinden bir kişinin yaşadığı stres durumu bütün ailenin işleyişini ve psikolojisini etkilemektedir. Bu nedenle aile içinde yaşanan stres, iletişimi engelleyici olmakta ve problem çözmeyi geciktirmektedir.
Aile içinde stres oluşturabilecek faktörler ise şöyledir: Maddi yetersizlikler, işsizlik, taşınma, ailede ölüm ya da hastalık, uzun çalışma saatleri, ikinci evlilik, anne-babanın aşırı korumacı olması, çocukla ilgili problemler (okula başlaması, okul değişikliği, düşük okul başarısı) ve eş anlaşmazlığı vb. gibi problemlerdir. Aile içinde sıklıkla karşılaşılan bu problemlerin altında yatan birçok neden olabilir. Her birey farklı değer, ihtiyaç ve beklentilere sahip olduğu için genellikle aile içinde yaşanan çatışmalar bu sebeplerden meydana gelir. İletişimi engelleyen ve problem çözümünü geciktiren stres durumlarına karşı bilinçli olmak çok önemlidir. Sorunların daha fazla büyümeden çözüme ulaştırılabilmesi için stresle başa çıkma yollarını bilmek gerekir.
Aile İçindeki Stres Durumlarıyla Baş Edebilmek İçin Öneriler:
*Aile içinde yaşanan tüm sorunlar her bireyi etkilediği için ortak çözüm yolları aramayı deneyin. Benim problemim ya da senin problemin değil, yaşadığınız stresli durumlara karşı sorumluluk alarak “bizim problemimiz” mantığıyla ilerleyin.
*Aile bireylerinizle duygu ve düşüncelerinizi çekinmeden paylaşın.
*Aile bireylerinden birisi bir şey anlatmak istiyorsa paylaştıklarını sonuna kadar can kulağıyla dinleyin. Eğer bir problem varsa konuya yeterince hakim olmadan tartışmaya girmekten kaçının.
*Stresli ortamlardan küçük çocukları korumaya çalışın.
*Stresli dönemlerde çocukları sosyal aktivitelere daha çok yönlendirin.
*Olumsuz duygularınızı biriktirmeyin. Stresinizi azaltabilmek için yeni uğraşlar, hobiler edinin. Gevşeme egzersizleri yapın. Beslenme ve uyku düzeninize dikkat edin.
*Aile bireyleri ile aranızda kırgınlık ve küskünlük varsa uzatmayın.
*Kendinize ya da aile bireylerinize ulaşılabilecek hedefler oluşturun. Fazla beklenti içine girmeyin.
*Yaşamınızda değiştiremeyeceğiniz şeyleri olgunlukla kabul edin.
*Sahip olduğunuz aile bireylerinin değerini bilin. Sinirliyken ya da gergin bir anınızda aile bireyleriyle tartışmaktan kaçının. Düşünmeden karşınızdakini kıracak, incitecek sözlerden kaçının.
*Hayatın getirdiği değişimlere karşı, katı ve değişmez kurallarla yaklaşmaktan ziyade esnek olmaya çalışın.
*Aile içi toplantı günleri planlayın. Stresli yaşam koşullarından uzaklaşabilmek için ailece geçireceğiniz keyifli zamanlar yaratın.
*Aile bireylerinin stresli durumlardan etkilenmeleri halinde psikolojik destek almaya çalışın.
Psikolog Funda Buharalı, Antalya Evlilik Terapisi, Çift Terapisi Antalya.
Antalya Psikiyatri ve Psikoterapi Merkezi.
