A ve B Tipi Kişilik Özellikleri

1970’li yıllarda kalp ve damar hastalıklarına daha çok kimlerin yakalandığını ve risk faktörlerini araştırırken kalp hastalıklarına sahip bireylerin kişilik yapılarındaki bazı ortak özellikler bilim adamlarının dikkatini çekmiştir. Kalp rahatsızlığı eğilimli davranış kalıpları olarak tanımlanan özellikler daha sonra diğer bilim adamlarının da katkılarıyla A ve B tipi kişilik özellikleri olarak isimlendirilmiştir.

Hiçbir birey birbirinin benzeri ve kopyası değildir. Bu terimleri en doğru şekilde yorumlarsak bir uçta A tipi, diğer uçta B tipi kişilik özelliklerinin bulunduğu bir yelpazenin herhangi bir noktasına yakın bulunabiliriz.

A tipi kişilik özellikleri ağır basan bireyler genelde aceleci olup, aynı anda birden fazla işi yapmak isterler. Her türlü zorluğun üstesinden gelerek başarıya odaklanmışlardır. İktidar sahibi olmak isterler. Toplumda göz önünde olur, tanınmaktan, rekabetten hoşlanırlar. Zamanları çok kıymetlidir. Zamanı boşa harcamaktan hoşlanmazlar. İşlerini en kısa sürede en iyi yapmak isterler. Çabuk öfkelenirler, kendilerinden daha rahat, kalender, ağır insanları ayak bağı olarak görürler.

B tipi kişilik özellikleri taşıyan bireyler ise aceleci olmayan, rahat karakterli insanlardır. Çok çalışsalar bile, A tipi insanlar kadar kendilerini baskı altına sokmazlar. Kolay öfkelenmezler, rekabetçi değildirler.

Yukarıda en başta izah edilen şekilde insanların hepsi bu tanımlara birebir uymazlar. A veya B tipi kişiliklere ne kadar yakın veya uzak bir noktada bulunulduğu, davranış özelliklerini değiştirse de insanların bazen A, bazen B tipindeki gibi davranacağı durumlar da bulunabilir.

A ve B tipi kişilik özelliklerini üç grupta toplayabiliriz.

1. A tipi insanların rekabet etme çabası, B tipi insanlara göre daha fazladır. A tipi insanlar bir işi zamanında yetiştirmek gibi zorlayıcı bir etken olmadan da hızlı ve çok çalışmaya yatkındırlar.
2. A tipi insanlar zamanla yarışır. B tipi insanlar ise ertelemeye yatkındır.
3. A tipi insanlar için zaman çok değerlidir ve kesinlikle boşa harcanmamalıdır.

A tipi insanlar engellenmeye dayanamaz, engellenme durumunda B tipi insanlara göre daha çok öfkeye kapılır, düşmanca tutum sergileyebilir.

Yapılan psikolojik araştırmalar A tipi insanların başarı için çaba gösterme, zamana karşı yarış ve düşmanca tepkiler verme özelliklerinin aşırı kontrol etme isteklerinden kaynaklandığını göstermektedir.

A tipleri kendilerine bir şeye sahip olamayacakları söylense bile o şeyi istemeye devam ederler ve başarmak için çaba gösterirler.

A tipi insanların stresten uzak, stres yokmuş gibi davransalar da stres testlerinde kalp hızları ve tansiyonlarının B tipi insanlara göre daha fazla yükseldiği görülmüştür.

A tipi insanların vücutları tepki vermesine rağmen yorgunluk ve benzeri sıkıntıları kabul etmemeleri zorluklar karşısında kontrol yetilerini kaybedecekleri korkularından yada yüksek başarı için hedefe ulaşma yolunda çıkan engellerle başetmeyi öğrenmelerinden kaynaklanmaktadır.

A tipi insanlar daha başarılı olmakla birlikte bu kişiler bazen zaman baskısı yaşadıklarından alternatif yaklaşımları düşünmemek ve pratik yaklaşımları görememek yüzünden başarısızlıklar yaşayabilirler.

A tipi insanlar kendilerine daima yüksek hedefler koyarlar ve onları ateşleyen ana dürtü rekabettir. Basit görevler ve kolay hedeflerde A tipi kişiler başarısız olabilir.

A tipinin kontrol duygusuna en büyük tehdit rekabeti başka birinin kazanabileceği olasılığıdır. A tipi kişilerin rekabet gerektiren oyunlarda oyunu kazanacaklarına dair özgüvenleri daha yüksektir. Kaybetmeleri halinde ise hayal kırıklıkları büyük olur.

A tipi öğrencilerin akademik kariyerlerinde derece alma ve ders dışı sosyal faaliyetlerde bulunma olasılıkları daha fazladır. Bir çok araştırma iş hayatında da yöneticilerin genelde A tipi kişilik özellikleri taşıdığı, böyle kişilerin daha hızlı yükseldiği ve ekonomik açıdan daha fazla kazandıklarını göstermektedir.

Özetlersek, A tipi insanlar, B tipi insanlara göre daha çok çaba göstermekte ve daha başarılı olmaktadır. Fakat daha başarılı olmalarına rağmen A tipleri daha uzun süreler boyunca çalışırlar. İşlerinden hiçbir zaman B tipleri kadar memnun olmazlar.

1975 yılında Rosenman ve ark. 8.5 yıl takip ettikleri bir grupta A kişilik tipi erkeklerin B tipi erkeklere göre kalp hastalıklarına yakalanma riskinin iki kat fazla olduğunu saptamıştır.

Aynı yıl yapılan başka bir araştırmada A tipinin sigara ve kollesterol düzeylerine göre kalp hastalığı riskini daha belirgin olarak arttırdığı gözlenmiştir.

A tipi davranışlarda kalp hastalıklarını tetikleyen ana faktörün öfke ve düşmanlık duyguları olduğu kabul edilmektedir.

Öfke kontrol programları birçok ülkede sistemik olarak uygulanmakta ve kalp hastalıkları riski düşürülmeye çalışılmaktadır.

Yüksek öfke ve düşmanlık hisleri, kardiyovasküler hastalıklardan ölüm riskini arttırmakta, bağışıklık sistemini zayıflatmakta, ağrı eşiğini düşürmekte ve kollesterol düzeylerini yükseltebilmektedir.

Ufak tefek sıkıntıları ve tatsızlıkları önemsemez, öfkemizin esiri olmaz, affederek düşmanlıkları unutur, dostluklarımızı arttırırsak, hayattan zevk alabilmeyi öğrenirsek, stres ve kaygıdan uzak kalabilirsek, her zaman umutlu olursak, yaşamın mizahi yönlerini görebilirsek, hem daha mutlu olur, hem de kardiyovasküler hastalık riskini azaltabiliriz.