Sigara Bağımlılığı ve Sigara Bırakma

Psişik ve fiziksel bağımlılık oluşturan sigara bağımlılığı tütünün içerdiği nikotinden kaynaklanır.

Sigara, pipo, nargile ve purodaki tütünde bulunan nikotin, eroin ve kokain kadar bağımlılık yapma potansiyeline sahiptir.

Sigara bağımlılığı önemli bir halk sağlığı sorunu haline gelmiş olup, hemen hemen tüm ülkelerde sigara bırakma üzerinde yoğun kampanya ve çalışmalar yürütülmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü yaşamı boyunca 100 adet sigara tüketmiş kişiyi sigara içmiş ve zararlarından etkilenmiş olarak kabul etmektedir. Her gün bir adet sigara içimi DSÖ’ nün sigara bağımlılığı kriterleri arasındadır.

Aşağıdaki 7 kriterden 3’ ünü taşıyorsanız psikiyatrik anlamda sigara bağımlısı olarak kabul edilirsiniz.

1. Niyetlendiğinizden fazla sigara içiyorsanız. Örneğin, bugün her yemek sonrası bir sigara içmeye karar verdiniz, fakat gün sonunda yarım paket sigara tükettiniz.
2. Sigarayı bırakmayı istiyorsunuz, fakat eyleme geçemiyorsunuz ya da defalarca başarısız sigara bırakma girişimleriniz var.
3. Çalışma veya herhangi bir aktiviteyi bırakarak sigara içme gereği duyuyorsanız.
4. Sigara içme nedeniyle sosyal faaliyet ve hobilerinizde gerileme olduysa.
5. Sigara kaynaklı öksürük, nefes darlığı gibi fiziksel sorunlar yaşamanıza rağmen sigara kullanmaya devam ediyorsanız.
6. Sigara kullanımınızda zaman içinde artış olduysa.
7. Sigara kullanmadığınızda huzursuzluk, iştah artışı, konsantrasyon güçlüğü gibi yoksunluk belirtileri yaşıyorsanız.

Ben tiryakiyim ama bağımlı değilim, sigaradan bir zarar görmüyorum demeniz sadece avuntudur.

Nikotin bağımlılığı, dolayısıyla sigara bağımlılığında 3 tür bağımlılık yaşanır.

1)Fiziksel (bedensel bağımlılık): Kanda nikotin düzeyi düştüğünde baş ağrısı, huzursuzluk, konsantrasyon bozukluğu vs. yaşarsınız ve sigara ihtiyacı duyarsınız.

2)Psikolojik bağımlılık: Sigara keyif vermekte, sıkıntınızı gidermektedir.

3)Davranışsal bağımlılık: Yemek sonrası ya da kahve yanında bir sigara yakmak, sinirlenince ya da üzülünce sigara içmek, maç izlerken sigara tüketmek gibi.

Sigara bağımlılığı, eroin ve kokain benzeri uyuşturucu/uyarıcı/keyif verici maddeler gibi bilinç bozukluğu ve kontrolsüz davranışlara yol açmadığından hafife alınsa da sigaraya bağlı sebeplerden meydana gelen ölümler tüm uyuşturucu madde ve alkol kullanımına bağlı kayıpları kat kat aşmaktadır.

Bağımlılık oranı en yüksek keyif verici madde sigara (tütün/nikotin) dır. Bilimsel araştırmalar nikotin, eroin, kokain, esrar, alkol ve kafein arasında başlayınca bırakamama yönünden birinci sıraya nikotini koymaktadır. Nikotin bağımlılığı (sigara bağımlılığı) yoksunluk şiddeti açısından eroin ve alkolden sonra üçüncü sıradadır.

Sigara bağımlılığında sigarayı bırakmayı takiben 24 saat içinde yoksunluk belirtileri görülür. Fiziksel bağımlılığın göstergesi olan yoksunluk, sebebini bilemediğiniz bir sıkıntı hissi (anksiyete), dikkati toplamakta zorluk, yerinde duramama, iştah artışı ve kalp atımlarında yavaşlamadır. Sigara bırakma tedaviniz sırasında sigara içme miktarınızla orantılı biçimde şiddetli ortaya çıkan yoksunluk belirtileri 3-4 haftada sona erer.

Sigara başlama yaşı 10-11’ lere düşmüş olup, merak ve özenti sigaraya başlamanın en önemli nedenleridir. Ergenlikte sigara kullananlar genellikle erişkinlikte de sigara kullanımına devam etmektedir.

Sigara içilen bir çevrede bulunmak, anne-baba ya da okulda sigara içen öğretmen, arkadaş gibi bir rol model bulunması çocuk ve ergenlerde sigaraya başlamada ilk etkendir. Güven sağlama ihtiyacı, arkadaşlar arasında kabul görme, büyük görünme isteği, anne-baba ile çatışma, otoriteye isyan, toplumdan kaçma isteği, sigarayı sıkıntı giderme ya da zevk aracı olarak görme, çevreye uyum sağlama sigaraya başlamanın diğer psikolojik nedenleridir. Okulla problem yaşayan ve benlik saygısı düşük olan ergenler kolaylıkla sigara bağımlısı olabilirler.

Depresif, evhamlı ve takıntılı, kendine güvensiz, sorun çözümünde yetersiz kişiler sigara bağımlılığına yatkındır.

Depresyon ile sigara içimi ve sigara bağımlılığı bir çok psikiyatrik araştırmada yakından ilişkili bulunmuştur. Depresyonda sigara kullanımı artmakta, düzenli sigara içenlerde de depresyon daha fazla görülmektedir. Depresyonu olanlar sigara bırakma tedavilerinde başarısız kalmaktadır.

Sigara bağımlılığı yanında alkol bağımlılığı bulunması da sıktır. Anksiyete bozuklukları ve psikolojik bozukluklar da sigara bağımlılığına davetiye çıkaran psikiyatrik rahatsızlıklardır.

Diğer madde ve uyuşturucu bağımlılıkları gibi nikotin bağımlılığında da bilinçdışında bir çeşit kendine zarar verme davranışı yatar. Bu psikolojik sebepler sigara bağımlılığı tedavisinde ele alınacaktır.

Sabah kalkar kalkmaz sigara içme ihtiyacı duyuyor, ilk yarım saatte bir sigara yakıyor, günde 1 paketin üzerinde sigara içiyorsanız ağır bağımlı olduğunuzu söyleyebiliriz. Bu kişilerin tıbbi destek ve psikiyatrik yardım almadan sigarayı bırakmaları zordur.

Birçok kişi ise sigarayı rahatça bırakabileceğini, önemli olan buna niyetlenmesi olduğunu iddia eder. Sigarayı bırakmayı hiç denemediğini söyler. Bunların birçoğu aslında sigarayı bırakmayı veya azaltmayı düşünmüş fakat birkaç saat içinde sigara isteğine yenik düşmüş, fikir değiştirdiklerini zannederek kendini kandırmaktadır. Alkol, madde ve sigara bağımlılıklarında bu düşünce yapısı ve gel-gitler tipiktir.

Sigara ve tütün kullanımını kendi kendine bırakanlar olsa da bunu %15-20’ lik bir kesim başarabilmektedir. Bunda da geçirilen bir kalp ya da akciğer hastalığının verdiği ölüm korkusu büyük etkendir.

Sigara bağımlılığından kurtulmak için profesyonel destek alanların sigarayı bırakmada daha başarılı oldukları görülmektedir. Tüm bağımlılık tedavilerinde olduğu gibi sigarayı bırakmada da kişinin kendi isteği, kararı ve iradesi birinci derecede önemlidir. Kişi gönülden istemediği sürece hiçbir ilaç, hiçbir terapi yöntemi sigarayı bırakmada sihirli değnek olamaz.

Sigara bağımlılığı tedavisinde hangi yöntemi kullanırsak kullanalım, psikiyatrist olarak hedefimiz psikolojik ve fiziksel bağımlılığı alt etmektir. Bu amaçla nikotin bantları, bazı antidepresan ilaçlar, sigaradan tiksindiren ilaçlar, ruhsal eğitim ve sigara ile ilgili bilgilendirme, bilişsel davranışçı terapiler, grup terapileri, gevşeme teknikleri ve hipnoz kullanılabilmektedir.

Alkol kullanımı sigarayı bırakmada büyük bir engeldir. Yoğun alkol ve sigara kullananlarda tek başına sigara bağımlılığına yönelik bir tedavi başarısız kalacaktır.

Sigarayı bırakırken mevcut depresyon ve anksiyete bozukluğu gibi psikiyatrik rahatsızlıklar gözden kaçırılmamalı, psikiyatrik tedavisi mutlaka sağlanmalıdır.

Olaylara bakış, değerlendirme ve düşünce tarzlarına yönelik bilişsel terapiye eklenen sigara içmeyi erteleme ve geciktirmeye, sigara içmenin farkındalığını arttırmaya yönelik davranışçı tekniklerle kombine kognitif davranışçı terapiler sigara bağımlılığı tedavisinde etkili yöntemlerdir.

Hipnozun da sigarayı bırakmada en başarılı yöntemlerden biri olduğu bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Hipnoz ile sigara bırakmaya yönelik ayrıntılı bilgilere (www.antalyahipnoz.info), (www.psikoterapi.pro) web sitelerimizden ulaşabilirsiniz.

Antalya psikiyatri ve psikoterapi merkezimizde bilişsel davranışçı terapi ve hipnozu sigara bırakma yöntemi olarak tercih ediyoruz. Sigara bırakmayı yürekten istiyor ve bununla mücadeleyi göze aldıysanız merkezimizden profesyonel yardım alarak %100 etkinlikle sigarayı bırakabilirsiniz.

Sigarasız sağlıklı yaşam dileklerimizle!

Psikiyatri Antalya, Antalya Psikoterapi Merkezi, Lara/Muratpaşa/Antalya.

Psikiyatrist ve Psikoterapist E. Filiz Uluhan.